Çalışanların İzin Hakları

Değerli Okurlarımız,

Okul tatilleri yaklaşırken, bir çok kişi yaz tatili planlaması yapmaya başladı. Tatil ile ilgili olarak, Alman İş Hukuku’ nda çalışanların izin hakları ile ilgili yasal durumu genel olarak sizlerle paylaşmak istiyorum.

Yıllık ücretli izin hakkı ne kadardır?

Her çalışanın, işe başlanılan tarihten itibaren, deneme süresi de dâhil olmak üzere, yıllık ücretli izne hakkı vardır. Yıllık ücretli izin hakkı Federal İzin Kanunu (Bundesurlaubsgesetz = BUrlG) düzenlenmiştir. Bu kanuna göre (§ 3 BurlG) 18 yaşından büyük işçilerin, eğer haftada 6 iş günü çalışıyorlarsa 24 gün, haftada 5 iş günü çalışıyorlarsa, 20 gün paralı izin hakları vardır. Ancak işverenler çalışanlarına istirahat için daha fazla izin günü verebilirler. Böyle bir durumda iş sözleşmesinde bu uygulama açık yazılmalıdır. Onsekiz yaşından küçük gençler ve tam özürlü kişiler daha fazla izin günü alırlar.

Çalışanlar ne zaman izin/tatil yapabilir?

İzin mümkün olduğu kadar yılın başında ve bütün yıl için planlanmalı ve yazılı olarak işverenden talip edilmelidir. Prensip olarak, çalışanlar ne zaman tatil yapmak istediklerine kendileri karar verebilirler. Federal İzin Kanunu’nun 7. Maddesi (§ 7 BUrlG), işverenin çalışanlarının tatil taleplerini dikkate almasını ve sadece belirli nedenlerle red edebileceğini belirtir. 

Tatil başvurusunun red edilebilmesinin olası bir nedeni personel eksikliğidir. Bazı iş alanlarında, tüm veya bir çok çalışanın aynı zamanda izne çıkması münkün değildir. Bu nedenle, çalışanların kendi tatil dileklerini meslektaşlarınının tatil dilekleri ve imkanların ile  koordine etmesi gerekebilir.

Burada bir anlaşmaya varılamazsa, istenilen süre içinde kimlere izin verileceğine nihayetinde işveren karar verir. Dolayısıyla çalışan izin günlerini istediği gibi kullanıp kullanamayacağından emin değildir. Federal İzin Kanunu’nun 7. maddesine göre, okul çağında çocuğu olan çalışanlar tatil dönemlerine bağlı oldukları için genellikle önceliklidirler. 

İşverenler çalışanlarına tatil zamanını dikte edebilir mi?

İş kanunu, işverenin belirli koşullar altında zorunlu izin emri verebileceğini öngörmektedir. Ancak bu, yalnızca acil üretim/iş konuların gerektirmesi durumunda mümkündür, örneğin öngörülemeyen iş krizleri veya mevsimlik iş kaybı gibi. 

İşveren kabul ettiği izni iptal edebilir mi?

İşveren kabul edilmiş izin süresini sadece çalışanın rızasıyla veya acil bir durumda geri çekebilir. Acil bir durum nedeniyle tatilin iptal edilebilmesi için işyerinde şirketin varlığını tehdit eden istisnai bir durumun olması gerekir. Örneğin, çok sayıda çalışanın aynı anda hasta olması nedeniyle üretimin durması gibi. 

Çalışan tatiline çoktan başladıysa yasal durum nedir?

İzine çıkılmış ise, geri alınması artık münkün değildir. İş sözleşmesinde, işverenin çalışanı acil bir durumda tatilden geri getirebileceği düzenlenmiş olsa bile, böyle bir madde genellikle geçersizdir. Bu konuda Federal İş Mahkemesi 2000 yılında örnek karar vermiştir (BAG, 20.06.2000, Az. 9 AZR 404/99).

Ancak çalışanın onayı ile işveren tatile çıkan işcisini tatilden geri getirirse, tatilin iptali ile ilgili ouşan tüm masrafları karşılamakla yükümlüdür. 

Tatili bir sonraki takvim yılına devretmek mümkün müdür?

Evet, bu olasılık vardır. Kim iznini takvim yılı içerisinde kullanamazsa, bir sonraki yıla devredebilir. İznin devredilmesi durumunda yeni yılın ilk üç ayı içerisinde, yani devredilen izin günlerinin yeni yılın 31 Mart'ına kadar kullanılması gerekiyor.

Ayrıca kim izindeyken hastalanır ve işgörmezlik raporu ibraz ederse, onun bu izin günleri kullanılmamış sayılır. 

İşveren tatil talebini red edebilir mi?

Kural olarak, yukarıdada belirtildiği gibi, izin başvuruları yalnızca acil durumlarda red edilebilir. Bu tür nedenler şunlar olabilir:

- bir siparişin zamanında yerine getirilmesi
- personel eksikliği, bir çok çalışanının aynı anda tatile gitmek istemesi
- kapanış ve envanter çalışması
- artan iş yükü/çok sipariş vs.

Çalışanın yokluğunun işin aksamasına neden olması, genellikle tatili reddetmek için yeterli bir neden değildir.

İşveren izin başvurusunu sebepsiz yere red ederse, çalışan istediği gibi tatile gidebilir mi?

İşveren tarafından onaylanmayan bir tatil başlangıcı, bir iş ilişkisiyle ilgili hak ve yükümlülüklerin ihlali anlamına gelir. Bu durum iş verenin uyarı veya ihbar çekmesine (Abmahnung) veya en kötü durumda iş aktinin ihtarda bulunmaksızın fesh edilmesine sebep olabilir (fristlose Kündigung). Bu sebeple izin günleri için işverenin onayı gereklidir.  

Tatile giden okurlarımıza iyi tatiller dileği ile....

Fatma Bostan
Avukat